Schrif­te­lijke vragen inzake het uitfa­seren van steenkool en andere fossiele brand­stoffen in de haven

Indiendatum: 13 jul. 2022
Antwoorddatum: 7 okt. 2022

1.Houdt het college zich vast aan het voornemen van het vorige college wat betreft het aanzetten de van haven tot het schrijven van een plan? Het college houdt vast aan dit voornemen dat gericht is op het schrijven van een plan voor het vervangen van fossiele activiteiten.

2. Zijn er sinds 2017 gesprekken gevoerd met De haven over het schrijven van het genoemde plan? Zo ja, wat is de uitkomst geweest van deze gesprekken?

Het Havenbedrijf werkt aan het maken van een plan voor de energietransitie. Hierover worden voortdurende gesprekken gevoerd, niet alleen tussen gemeente en Havenbedrijf, maar ook en vooral samen met het havenbedrijf in regionaal verband binnen het Noordzeekanaalgebied (NZKG). In het kader van het programma Verduurzaming Haven en Industrie, onderdeel van de Routekaart Amsterdam Klimaatneutraal, is de gemeente met het Havenbedrijf overeengekomen dat het afbouwen en het gebruik van fossiele brand- en grondstoffen in de haven uiterlijk in 2050 zal zijn gerealiseerd. Concrete ambities hieromtrent zijn opgenomen in de Routekaart en bevestigd in de Gemeentelijk Visie Haven 2020-2040. Voor de periode 2021 tot 2025, zijn concrete doelstellingen opgenomen in het Strategisch Plan 2021-2025 van het Havenbedrijf. In NZKG verband is in opdracht van het ministerie van EZK, in het kader van het nationaal klimaatakkoord, een Cluster Energie Strategie (CES) opgesteld, die de strategie beschrijft die industrie en betrokken overheden in het Noordzeekanaal willen volgen om de industrie te verduurzamen en de klimaatdoelen te halen. Een eerste versie van deze CES heeft uw raad ontvangen op 30 september 2021. Ten aanzien van het uitfaseren van de steenkolenoverslag per 2030 zijn inmiddels belangrijke stappen gezet. Zo heeft bijvoorbeeld de OBA (Overslag Bedrijf Amsterdam), de grootste van de drie kolenterminals in het havengebied, na het sluiten van de Hemweg kolencentrale van Vattenfall op 21 december 2019, inmiddels 15 ha van haar terrein vrij gemaakt voor de overslag van andere bulkgoederen, zoals houtpulp en andere recyclebare grondstoffen. In de komende drie jaar wordt op het OBA-terrein verder ruimte vrij gemaakt voor twee bedrijven uit de Coen- en Vlothaven, de kunstmest(fosfaat)fabriek van ICL (12,5 ha) en het overslagbedrijf IGMA dat agrarische bulkgoederen op- en overslaat (4 ha). Door deze verplaatsingen wordt toekomstige woningbouw in Haven-Stad mogelijk. In zijn totaliteit zal dus al in 2025 bijna 50% van het totale oppervlak (31,5 ha van 65 ha) van de grootste kolenterminal zijn getransformeerd naar niet-fossiele lading. Ook met de twee andere kolenterminals, Rietlanden Amerikahaven en Rietlanden Afrikahaven, vinden gesprekken plaats over een alternatieve invulling van hun terreinen.

3. Toenmalig Groenlinks fractievoorzitter Rutger Groot Wassink heeft aangegeven dat het einde van kolenoverslag al mogelijk zou zijn in 2025. Deelt het college dit inzicht?4 Zo nee, op basis van welke overweging acht het college deze doelstelling onrealistisch?

De doelstelling van het Havenbedrijf om de kolenoverslag per 2030 uit te faseren blijft overeind. In de huidige omstandigheden verwachten we niet dat de kolenoverslag al in 2025 kan worden beëindigd. Sinds de Russische inval in Oekraïne is de energie situatie in Europa en in de wereld drastisch gewijzigd. Om aardgas te sparen voor de komende winter(s), heeft de Nederlandse regering – tegen haar zin – het besluit moeten nemen om voor een bepaalde tijd meer elektriciteit op te wekken met steenkolen. De Duitse regering heeft om diezelfde reden de elektriciteitscentrales gevraagd om meer steenkolen te gebruiken. De steenkolen voor de Duitse en Nederlandse elektriciteitscentrales worden ingevoerd via de havens van Rotterdam en Amsterdam.

4. In 2014 zou door toenmalig wethouder Ollongren zijn aangegeven dat het opzeggen van contracten met de kolenbedrijven niet mogelijk is alvorens 20405 Is er sinds 2014 informatie uitgewisseld over juridische (on)mogelijkheden van het halen van deze doelstelling tussen de gemeente en vertegenwoordigers van de haven?

Ja, er is informatie uitgewisseld. De juridische (on)mogelijkheden om contracten te wijzigen of te ontbinden zijn niet anders dan bij wet bepaald. Dit betekent in dit geval dat dit alleen met wederzijdse instemming van partijen kan ( https://events.nt.nl/nieuws/2019/09/19/einde-kolenoverslag-haven-amsterdam-kan-al-in2025/?gdpr=accept en https://www.trouw.nl/nieuws/haven-amsterdam-moet-in-2030-steenkoolvrijzijn~b8c8cf92/?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F). Voor het behalen van de doelstelling heeft het Havenbedrijf steeds aangegeven zich in te zetten op het uitfaseren van de kolenlading, niet op het opzeggen van contracten met klanten. Bedrijven worden aangemoedigd tot het meewerken hieraan door alternatieve ladingstromen aan te trekken. Opzeggen van contracten is niet het doel, non-fossiele lading aantrekken wel. Antwoord op toezegging gedaan aan lid Meerburg in de commissie FKD van 8 september 2022 om te onderbouwen waarom er - zo veel - eerder met sommige fossiele brandstoffen (steenkool en aardgas) gestopt kan worden dan met anderen (zoals aardolie). Op dit moment staan we aan de vooravond van de energietransitie. In het Klimaatakkoord is afgesproken dat in 2030 70 procent van alle elektriciteit uit hernieuwbare bronnen komt. Dat gebeurt nu al op op grote schaal met windturbines op zee, op land en met zonnepanelen op daken en in zonneparken. Met de groei van de duurzame elektriciteitsopwekking daalt de het aandeel van de fossiele elektriciteitsopwekking. Omdat de elektriciteitsopwekking met behulp van steenkool relatief de meeste CO2 uitstoot, is er een algemene tendens om de opwekking met steenkolen als eerste te stoppen. Het op korte termijn stoppen met liquide fossiele brandstoffen is niet mogelijk, omdat de ontwikkeling van de belangrijkste alternatieve brandstoffen, zoals waterstof en synthetische energiedragers zich nog in een ontwikkelstadium bevinden en nog een lange weg te gaan hebben. De grootschalige productie, aanvoer en opslag van deze alternatieve energiedragers zal pas na 2030 enige omvang aannemen. Met dit antwoord is deze toezegging afgedaan.