Refe­rendum Hoofd­groen­structuur: alles wat je moet weten voor 6 juni

De Hoofdgroenstructuur: een beleidsdocument om de belangrijke groengebieden in de stad te beschermen? Of een beleidsdocument dat de deur openzet voor verdere bebouwing en verharding in onze belangrijke groengebieden? Al jaren is de trend dat er wordt gebouwd in beschermd groen. Het nieuwe beleid maakt dit zelfs nóg makkelijker. Bezorgde Amsterdammers sloegen daarom alarm en verzamelden tienduizenden handtekeningen voor een referendum. Op 6 juni kun jij hierover stemmen.

Wij begrijpen dat dit referendum veel vragen oproept, daarom hebben wij een overzicht gemaakt van veelgestelde vragen. We hopen dat je door dit te lezen op 6 juni goed voorbereid naar de stembus kunt gaan.

Vraag: Wat is de Hoofdgroenstructuur eigenlijk?
Antwoord: De Hoofdgroenstructuur is een beleidskader van de gemeente Amsterdam dat als doel heeft om belangrijke groengebieden in Amsterdam te beschermen tegen bebouwing, verharding of aantasting. In de Hoofdgroenstructuur worden groengebieden in Amsterdam onderverdeeld in 8 verschillende groentypen: Groene verbinding, Natuurpark, Landschap, Stadspark, Gedenkpark, Tuinpark, Sportpark, Stadsplantsoen. Voor elk van deze groentypen gelden regels die bepalen welke mate van bebouwing en verharding toegestaan zijn en welke voorzieningen als inpasbaar worden beoordeeld. In een groeiende stad is de Hoofdgroenstructuur dus een erg belangrijk document: deze waakt ervoor dat het groen niet als reserveruimte voor bouwambities wordt gebruikt.

Vraag: Hoe is het referendum tot stand gekomen?
Antwoord: In 2021 presenteerde het stadsbestuur de Omgevingsvisie 2050, het plan voor de ruimtelijke inrichting van Amsterdam dat de Structuurvisie 2040 moest doen vergeten. De Hoofdgroenstructuur, het beleidskader met als doel om de belangrijke groengebieden in de stad te beschermen, was onderdeel van deze Structuurvisie en daarom ook toe aan vernieuwing.

De eerste versie van de nieuwe Hoofdgroenstructuur werd nog vóór de laatste gemeenteraadsverkiezingen gepresenteerd door de toenmalige GroenLinks wethouder, Marieke van Doorninck. Hierna volgde een uitgebreide inspraakprocedure, waarin Amsterdammers massaal commentaar leverden op het stuk. Aan de hand daarvan werden kleine wijzigingen doorgevoerd. Echter ging nadat een nieuw college was geïnstalleerd in 2022, ook de nieuwe D66 wethouder, Reinier van Dantzig, nog met een rode pen door het document heen.

Deze nieuwe versie van het beleidskader was significant anders dan de eerste versie. Hier waren de Partij voor de Dieren en vele Amsterdammers ontstemd over. Ineens stond de bescherming van het groen in Amsterdam op losse schroeven. Voormalig PvdD-raadslid Jennifer Bloemberg-Issa trok aan de bel met een opiniestuk in Het Parool. Daarna werd er door een aantal initiatiefnemers ingezet op een referendum over het nieuwe beleidskader. Zij verzamelden tienduizenden handtekeningen. Op 6 juni zullen we daarom gelijktijdig met de verkiezingen voor het Europese Parlement stemmen over het Referendum Hoofdgroenstructuur.

Vraag: Wat is de vraagstelling van het referendum?
Antwoord: De vraagstelling is: “Bent u voor of tegen het voorgenomen besluit over de Hoofdgroenstructuur?”. Een ingewikkelde stelling voor de gemiddelde Amsterdammer, die niet op de hoogte is van alle beleidsontwikkelingen. Het algemene gevoel zal zijn: "Ik ben voor groen, dus ik stem voor." Maar een stem vóór betekent steun voor groenonvriendelijke plannen. Het groen wordt het beste beschermd met een stem tegen.

Vraag: Waarom de vraagstelling zo ingewikkeld?
Antwoord: Wat ons betreft, gaat het referendum om de vraag of het groen nu voldoende wordt beschermd. Maar dit specifieke referendum verwijst naar een voorgenomen besluit over groenplannen. Vandaar dat de vraagstelling op deze manier is geformuleerd door de referendumcommissie. Neutraal, maar tegelijkertijd ook vrij technisch en ingewikkeld.

Vraag: Wat is jullie stemadvies?
Antwoord: Ben je VOOR groen, stem dan TEGEN. Een stem vóór betekent steun voor groenonvriendelijke plannen. Het groen wordt het beste beschermd met een stem tegen. Want wat eenmaal geasfalteerd is, zal nooit meer bloeien.

Vraag: Hoe staat het ervoor met het groen in de stad?
Antwoord: Slecht. In 2018 stelde de Universiteit van Amsterdam op basis van satellietbeelden vast dat binnen de Ring A10 tussen 2003 en 2016 ruim vijfhonderd voetbalvelden aan groen zijn verdwenen. De Monitor Groen van de gemeente Amsterdam laat een vergelijkbaar beeld zien. Sinds 2018 kent de stad een teruggang van bijna 2 procent minder groen. Daarnaast wordt de afgesproken groennorm, het aantal m2 groen dat per woning beschikbaar moet zijn in de openbare ruimte bij gebiedsontwikkelingen, vrijwel nooit gehaald. Amsterdammers die een nieuwe woning in de stad betrekken zullen dus nooit de complete wijk krijgen die hen beloofd is.

Vraag: Hoe werkt het beleidskader in de praktijk?
Antwoord: Geregeld komt het voor dat het stadsbestuur een bouwontwikkeling toch mogelijk wil maken in de beschermde groengebieden van Amsterdam. Als dit het geval is dan wordt het plan altijd voorgelegd aan de Technische Adviescommissie Hoofdgroenstructuur (TAC) die een advies geven over de inpassing van de voorgenomen ontwikkeling in de Hoofdgroenstructuur. Dit advies is positief, positief onder voorwaarden of negatief. Als het advies negatief is dan kan het college van burgemeester en wethouders gemotiveerd afwijken van het advies door het voor te leggen aan de raad. Is het advies positief of positief onder voorwaarden, dan heeft het college vrij baan om ontwikkelingen in de Hoofdgroenstructuur mogelijk te maken.

Vraag: Wat is de TAC?
Antwoord: De Technische Adviescommissie Hoofdgroenstructuur, kortweg de TAC, is een commissie van deskundigen op het gebied van landschapsarchitectuur en stedenbouw, die een advies geven over de inpassing van de ontwikkeling in de Hoofdgroenstructuur.

Vraag: Zorgt de huidige Hoofdgroenstructuur in de praktijk voor goede bescherming van groengebieden?
Antwoord: Nee. De Partij voor de Dieren ziet stelselmatig dat het groen gebruikt wordt als reserveruimte voor bouwambities en daarbij behorende maatschappelijke voorzieningen. Voorbeelden hiervan zijn het oplossen van de sportopgave voor IJburg in het ecologisch waardevolle Diemerpark en de plaatsing van een (tijdelijke) school in het Martin Luther Kingpark. De bescherming van het groen gaat al niet goed in het huidige beleidskader en het nieuwe beleidskader biedt geen handvaten om het groen beter te beschermen. Sterker nog, de bescherming van het groen wordt afgezwakt. De gemeente heeft met dit beleidskader simpelweg een kans laten liggen om de Hoofdgroenstructuur écht te versterken.

Vraag: Wat zijn de grootste veranderingen ten opzichte van het oude beleidskader?
Antwoord: We sommen hier graag de belangrijkste veranderingen voor je op.

1. In het nieuwe beleidskader is, ten opzichte van het oude beleidskader én de eerste versie van GroenLinks wethouder van Doorninck, een hoofdstuk toegevoegd: Hoofdstuk 4 'Bijzondere situaties'. In dit hoofdstuk beschrijft de gemeente een alternatieve werkwijze die gevolgd moet worden als een ontwikkeling landt in het groen van één van de 85 ontwikkelgebieden. Als dit het geval is toetst de TAC niet meer 'of' een ontwikkeling kan worden ingepast, maar alleen nog 'hoe'. Dit is een groot verschil met het oude beleidskader. De TAC wordt door deze wijziging in de ontwikkelgebieden volledig lamgeslagen en het college krijgt vrij baan om ontwikkelingen in het groen door te drukken zonder tegengeluid.

2. Sport en groen worden in het nieuwe beleidskader in toenemende mate tegen elkaar uitgespeeld. Dit is onder andere te zien in het Diemerpark, waar nu extra sportvelden komen. Bovendien zijn er 6 groengebieden aangemerkt als gebied met veel potentie voor sport. Dit geldt voor de Bijlmerweide, Centraal Park Gaasperdam, Sportpark Kop Amstelscheg, Oeverlanden/Nieuwe Meer, Sportpark Melkweg, en Buiteneiland. Voor deze gebieden geldt ook dat de TAC enkel toetst ‘hoe’ een (sport)ontwikkeling kan worden ingepast en niet ‘of’. Hiermee worden voor het college alle belemmeringen weggehaald om bij deze locaties groen op te offeren voor plastic kunstgrasvelden.

3. In tegenstelling tot het oude beleidskader én de inspraakversie, waar alleen kleinschalige horeca in stadsparken inpasbaar was, geldt in het nieuwe beleidskader dat ook grootschalige horeca in stadsparken inpasbaar is. Dat betekent dat onze prachtige groene parken, die voor Amsterdammers zo belangrijk zijn om tot rust te komen, dreigen gevuld te worden met nieuwe restaurants, bars en cafés, waardoor parken elke dag van het jaar druk zijn met luidruchtige toeristen.

4. Voor een sportpark geldt dat de optelsom van de hoeveelheid bebouwing en verharding op zowel stedelijke als groene sportparken maximaal 15% van het totale oppervlak van het sportpark mag bedragen. Door een slimme truc wordt het mogelijk om extra parkeerfaciliteiten te creëren in sportparken en hier groen of sportruimte voor op te offeren. Dit is ondanks het huidige Amsterdamse beleid om de stad autoluw te maken en meer ruimte te maken voor de voetganger, fietser en OV.

5. Nutsvoorzieningen tot maximaal 15m2 worden inpasbaar in de Hoofdgroenstructuur volgens het nieuwe beleidskader. Bij een nutsvoorzieningen kan gedacht worden aan een voorziening voor elektriciteit, telecom, water, gas, riolering of ventilatie. Waarom is dit problematisch? Gezien de grote opgave die er ligt om het elektriciteitsnet te versterken moeten er tot 2050 wel 2600 elektriciteitshuisjes bijkomen. Het nieuwe beleidskader biedt nutsbedrijven vrij spel om het beschermde groen hiervoor te gebruiken.

Vraag: Welke andere punten uit het beleidskader zouden jullie graag anders zien?
Antwoord: Wij noemen hieronder een aantal punten die wij van belang vinden en momenteel niet in het nieuwe beleidskader te vinden zijn.

1. Wij zouden graag zien dat het nieuwe beleidskader écht werk maakt van de bescherming van de belangrijkste groengebieden in Amsterdam ten behoeve van mens én dier. Beschermd groen betekent NIET bouwen.

2. Hoofdstuk 4 'Bijzondere situaties' moet uit het beleidskader Hoofdgroenstructuur worden gehaald en de TAC moet altijd blijven toetsen 'of' een initiatief inpasbaar is in de Hoofdgroenstructuur, ook in zogenaamde ontwikkelgebieden.

3. Graag zou de Partij voor de Dieren zien dat kunstgras in het beleidskader wordt meegeteld als verharding. Overal in de stad worden velden van natuurlijk gras vervangen door plastic velden. Deze plastic velden worden met behulp van aardolie en giftige gassen gemaakt, geven bij het gebruik microplastics af en hebben bovendien bij lange na niet de waterbergingscapaciteit van gewoon gras. Desondanks worden ze in het beleidskader niet meegeteld als verharding. Dit is wat de Partij voor de Dieren betreft zeer kwalijk.

4. De Partij voor de Dieren zou graag uitsluiten dat er windmolens in de Hoofdgroenstructuur geplaatst worden. Momenteel worden echter het Diemerpark, de Gaasperplas, de kop van de Amstelscheg, Buiteneiland en Landelijk Noord, aangemerkt als zoekgebied voor windmolens. In de Provincie Noord-Holland bevinden zich vele laaggelegen drooggemaakte veengebieden, die té laag zijn gelegen om op een klimaatverantwoorde wijze te bebouwen of anders te benutten, maar die een uitgelezen mogelijkheid bieden voor de plaatsing van windturbines, zonder dat daar natuur voor opgeofferd hoeft te worden.

5. Ook ziet de Partij voor de Dieren wat in het bindend maken van het negatieve TAC-advies. Daarmee wordt het voor het college en de raad onmogelijk om tegen dit advies in te gaan.

Vraag: Waar kan ik stemmen?
Antwoord: Op deze kaart van de gemeente Amsterdam zijn alle stembureaus die gebruikt worden tijdens de aankomende verkiezingen te vinden: https://stembureaus.amsterdam....

Vraag: Wat gebeurt er met de uitslag van het referendum?
Antwoord: Het huidige referendum is een raadgevend referendum. Dit betekent dat het door de bevolking is aangevraagd. Wanneer de uitslag van het referendum bekend is, ligt de uiteindelijke beslissing over de nieuwe groenplannen bij de gemeenteraad. De uitslag is namelijk niet-bindend. Alsnog is het van enorm belang om jouw stem te laten horen. Als de plannen massaal worden weggestemd, ondersteunt dit het verzet tegen de plannen vanuit de gemeenteraad aanzienlijk. Samen kunnen we laten zien dat we deze omgang met het groen niet langer zullen accepteren.

Vraag: Wat gebeurt er als Amsterdammers in meerderheid tegenstemmen? Blijft de oude Hoofdgroenstructuur dan van toepassing, of wordt er een nieuw plan gemaakt?
Antwoord: Dan blijft het oude kader voor nu gelden, maar zal de wethouder aan de slag moeten gaan met een nieuwe versie. En in dat proces zal hij het signaal meenemen van de Amsterdammers.

Vraag: Zijn we niet nog slechter af als het huidige beleidskader in werking blijft?
Antwoord: Het gaat niet alleen om de grootte van het gebied dat wordt beschermd, maar vooral om de manier waarop het groen wordt beschermd. Het gebied kan weliswaar vergroot worden, maar als de beschermingsmaatregelen niet afdoende zijn, zoals het geval bij het voorgestelde beleidskader, dan is het beleid alsnog weinig waard. Bovendien is gebleken onder andere bij de bouw van de Nieuwe Meervaart middenin de Sloterplas, dat het oude beleidkader betere bescherming bood dan het nieuwe beleidskader. Volgens het oude beleidskader moest de TAC "een negatief advies" verbinden aan de bouw van de Nieuwe Meervaart in de Sloterplas. Volgens het nieuwe beleidskader was dit niet het geval.

Vraag: Indien de meerderheid tegen stemt en er een nieuw beleidskader gemaakt moet worden, op welke termijn zal dit dan zijn?
Antwoord: Onze verwachting is dat na het referendum het college met enige spoed (zowel als het resultaat voor of tegen is) het Hoofdgroenstructuurbeleid zal willen vaststellen. In feite is het beleid dan al ruim anderhalfjaar 'laat', gezien het oorspronkelijke plan was om het beleid in januari 2023 vast te stellen.

Vraag: Waarom voert de wethouder zelf geen campagne?
Antwoord: Aan de regels is toegevoegd dat de wethouder die verantwoordelijk is voor het onderwerp van een referendum het ambtelijk apparaat en de gemeentelijke communicatiekanalen niet mag gebruikt om campagne te voeren én dat gemeentelijke uitingen politiek neutraal moeten zijn zijn. Dit was op het verzoek van voormalig JA21-raadslid Annabel Nanninga. Lees ook: https://www.parool.nl/amsterda....