Schrif­te­lijke vragen inzake de haas en het konijn op de nieuwe Rode Lijst van bedreigde dier­soorten

Indiendatum: 4 feb. 2021
Antwoorddatum: 8 apr. 2021

1. Heeft het toevoegen van de haas en het konijn aan de Rode Lijst effect op vergunningverlening en bouwplannen in Amsterdam? Zo ja, wat is er veranderd? Zo nee, waarom niet?

Nee, het toevoegen van de haas en het konijn aan de Rode Lijst wijzigt niet de vergunningverlening voor bouwplannen in Amsterdam. Een Rode lijst is een overzicht van soorten die uit Nederland zijn verdwenen of dreigen te verdwijnen. Dit wordt bepaald op basis van zeldzaamheid en/of negatieve trend. De lijsten worden periodiek vastgesteld door de Minister van Economische Zaken. De Minister bevordert onderzoek en werkzaamheden nodig voor bescherming en beheer. Rode lijsten hebben geen juridische status. De bedreigde dier- en plantensoorten op rode lijsten zijn dus niet wettelijk beschermd, tenzij ze ook in de nationale wetgeving zijn opgenomen (Wet Natuurbescherming).

2. Wordt er rekening gehouden met de aanwezigheid van de nieuwe Rode Lijstsoorten op locaties waar momenteel gebouwd wordt of binnenkort gebouwd gaat worden? Op welke manier worden al reeds toegestane en lopende ontwikkelingen hierop getoetst?

Ja. In bouwprojecten die in opdracht van en/of onder regie van de gemeente Amsterdam worden uitgevoerd wordt zorgvuldig en onder deskundige begeleiding omgegaan met het welzijn van aanwezige konijnen en hazen. Bij gebiedsontwikkelingen en andere ruimtelijke ingrepen wordt vooraf getoetst middels een quickscan Natuur. Wettelijk beschermde soorten en algemene soorten waarvoor de zorgplicht geldt worden benoemd in deze quickscan Natuur. Indien het konijn of de haas aanwezig is op de betreffende locatie is de eerste voorkeur om de aanwezigheid van deze soorten in te passen. Indien dat niet mogelijk is, dan worden deze soorten op diervriendelijke wijze gestimuleerd om zich op eigen kracht te vestigen in geschikt nieuw leefgebied in de nabije omgeving, buiten de invloedsfeer van de werkzaamheden (bijvoorbeeld door een corridor aan te leggen). Is dat niet mogelijk, dan kunnen in het uiterste geval konijnen worden gevangen en uitgezet in een alternatief geschikt leefgebied, met voldoende schuilgelegenheid en voedsel. Hiervoor heeft de Gemeente Amsterdam ontheffing van de Wet Natuurbescherming. Voor zover bij ons bekend hebben wij geen aanleiding gehad voor en ervaring met het vangen en verplaatsen van de haas in bouwprojecten. Exacte invulling van deze maatregelen voor konijn en haas wordt geborgd in een ecologisch werkprotocol en het contract met de aannemer. Tijdens de uitvoering worden deskundigen ingeschakeld om de werkzaamheden te begeleiden en toe te zien op een diervriendelijke werkwijze. Een zorgvuldige omgang met konijn en haas is hiermee geborgd.

3. Heeft de gemeente in kaart hoe het is gesteld met hazen en konijnen populaties in Amsterdam? Graag een toelichting.

Nee, de populaties hazen en konijnen worden niet gemonitord in Amsterdam. Gemeente Amsterdam heeft capaciteit om enkele soortgroepen te monitoren. Gekozen is voor soorten die een sterke indicator zijn voor ecologische kwaliteit en ecologisch beheer (wilde bijen, broedvogels) en soorten die een jaarrond wettelijke bescherming hebben (gierzwaluw, huismus, vleermuizen). Er zijn vele tientallen, zo niet honderden Rode Lijstsoorten in Amsterdam waarvan de populatie momenteel niet gemonitord wordt.

4. Stelt het college zich tot doel om hazen en konijnen populaties binnen de gemeente te bevorderen? Zo ja, wat betekent dit in de praktijk?

Nee, Gemeente Amsterdam heeft geen soortenbeleid voor de haas en het konijn. Deze soorten profiteren wel van generieke ecologische maatregelen, zoals het aanleggen van bloemrijk graslanden en ontsnippering van groengebieden door het aanleggen van ecologische verbindingen. Hier werkt de gemeente hard aan vanuit de uitvoering van de Groenvisie.

5. Wat voor gevolgen heeft het toevoegen van de haas en het konijn aan de Rode Lijst voor gemeentelijk beleid omtrent parken en natuur, en in het bijzonder het Amsterdamse Bos, waar het konijn eerder nog in groten getale voor kwam?

Dit heeft geen gevolgen voor het huidige beleid. Vanuit de Groenvisie wordt de biodiversiteit in de parken en groengebieden verhoogd, onder andere door het uitbreiden van geschikte biotopen voor onder meer grondgebonden zoogdieren. Hier profiteert het konijn en in mindere mate de haas van mee (de haas is meer een landelijke soort die zich over het algemeen niet snel thuis voelt in de stad). Voor het Amsterdamse Bos is in het Bosplan 2020-2030 de ambitie opgenomen om de natuurwaarden van het Amsterdamse Bos te beschermen en waar mogelijk te verhogen door optimalisatie van inrichting en beheer. Onder meer door de aanleg van ecologische verbindingen. Deze ambitie geldt ook voor de populaties van haas en konijn. Het toevoegen van de haas en het konijn aan de Rode Lijst onderstreept voor deze soorten het belang van de ambitie uit het Bosplan om de natuurwaarden te beschermen en waar mogelijk te verhogen door optimalisatie van inrichting en beheer.

6. In het Kader Hondenlosloopgebieden[i], dat momenteel ter inspraak ligt, komen hazen en konijnen niet ter sprake. Heeft het college in beeld wat het effect is van loslopende honden op hazen en konijnen?

Het college heeft in algemene zin in beeld wat het effect van loslopende honden op natuur is. Het college refereert naar literatuuronderzoek van bureau Waardenburg uit 2014[ii]. Waardenburg concludeert in dat rapport dat honden een belangrijke verstoringsbron zijn voor vogels en zoogdieren (p.24). Waardenburg geeft ook aan dat ‘er weinig studies beschikbaar zijn naar het verstorende effect van honden op zoogdieren, waaronder (…) konijnen en hazen (pagina 16). Het rapport van Waardenburg richt zich op groengebieden rondom steden en niet specifiek op het binnenstedelijk milieu. Het blijft daarom onduidelijk wat de extra verstoring van honden in een drukke stad als Amsterdam is (waar ook veel andere verstorende factoren aanwezig zijn) en welk effect deze verstoring heeft op de populatiedichtheden van konijnen en hazen. Het college is bereid om nader onderzoek te laten doen naar het effect van honden in Amsterdam op de populatiedichtheid van konijnen en hazen in Amsterdam. Hierbij zal onderzocht worden op welke wijze binnen het hondenbeleid rekening gehouden kan worden met konijnen en hazen zonder daarbij het belang van voldoende honden uitrengebieden uit het oog te verliezen. Het college zal dit nadere onderzoek na oplevering later dit jaar ter informatie aanbieden aan de gemeenteraad.

7. Is het college bereid rekening te houden met de beschermde status van de haas en het konijn in haar nieuwe beleid inzake losloopgebieden? Zo ja, hoe denkt zij dit te bewerkstelligen?

In het Basisrapport Rode lijst Zoogdieren 2020[iii] geeft de Zoogdiervereniging aan dat de achteruitgang van de populaties van de haas vooral wordt veroorzaakt door vele veranderingen in het agrarisch gebied, waaronder schaalvergroting, opruiming van houtwallen, gebruik van herbiciden en afname van structuurrijke koeienweides. In het boerenland is steeds minder beschutting waardoor de haas een makkelijkere prooi vormt voor vossen en wilde katten. Het konijn heeft vooral last van virussen, roofdieren en het neerslaan van stikstof in de natuur waardoor graslanden dichtgroeien. In het rapport van de Rode Lijst wordt de hond niet genoemd als oorzaak voor de achteruitgang van de populaties van het konijn en de haas. Dus hoewel honden leiden tot verstoring van konijnen en hazen, vormt deze verstoring een minder groot negatief effect op de populaties hazen en konijnen dan de veranderingen in het agrarisch gebied en de stikstofdepositie in natuurgebieden. De oplossing moet volgens de Zoogdiervereniging gevonden worden in een grootschalige transitie naar een natuurinclusieve landbouw. Deze transitie ondersteunt het College. Het college is bereid om nader onderzoek te laten doen naar het effect van honden in Amsterdam op de populatiedichtheid van konijnen en hazen in Amsterdam. Hierbij zal onderzocht worden op welke wijze binnen het hondenbeleid rekening gehouden kan worden met konijnen en hazen zonder daarbij het belang van voldoende honden uitrengebieden uit het oog te verliezen. Het college zal dit nadere onderzoek na oplevering later dit jaar ter informatie aanbieden aan de gemeenteraad.

[i] https://bekendmakingen.amsterdam.nl/publish/pages/161627/20201202_kader_hondenlosloopgebieden.pdf

[ii] R.J.W. van de Haterd, G. Hoefsloot, K.L. Krijgsveld, Effect van Honden op natuur, een literatuuronderzoek naar effecten van honden in groengebieden op flora en fauna en gezondheidsrisico’s voor mens en dier, Bureau Waardenburg 5 juni 2014.

[iii] Zoogdierenvereniging (2020), ‘Basisrapport Rode Lijst Zoogdieren 2020 volgens Nederlandse en IUCN-criteria’, Nijmegen.