Schrif­te­lijke vragen inzake het voornemen van het college om alle bomen aan de Rozen­gracht om te hakken

Indiendatum: aug. 2019
Antwoorddatum: 16 okt. 2019

1. Klopt de informatie in de bewonersbrief?

Antwoord: Ja. De bewonersbrief is opgesteld nadat B&W 11 juni 2019 de concept Nota van Uitgangspunten had vrijgegeven voor inspraak. Het gemeentebestuur stelt na de inspraak (26 augustus tot 7 oktober) de Nota van Beantwoording vast met daarin een reactie op alle ingediende inspraakreacties. In dezelfde periode wordt tevens een meningspeiling uitgevoerd naar de meest gevoelige onderwerpen in het project, te weten ‘parkeren’ en ‘bomen’. Deze meningspeiling is bedoeld om naast de reguliere inspraak meer mensen te betrekken. Iedereen mag de peiling invullen. Ten slotte zal ook het stadsdeel Centrum een advies uitbrengen. De resultaten van inspraak, meningspeiling en stadsdeeladvies leiden eventueel tot aanpassingen aan de concept Nota van Uitgangspunten, die vervolgens ter vaststelling wordt voorgelegd aan de Raad.

De inspraakperiode is uitdrukkelijk bedoeld om alle betrokkenen op de hoogte te stellen van het voornemen van het college van B&W en hen de gelegenheid te bieden om te reageren op de plannen. De kap van mogelijk alle bomen aan de Rozengracht is daarin uiteraard een belangrijk discussiepunt. Hieronder zal ik nader toelichten waarom het college alles overwegende heeft ingestemd met een voorkeursontwerp waarin de meeste bestaande bomen waarschijnlijk niet kunnen blijven.

2. Waarom moeten mogelijk alle bomen gekapt worden voor de herinrichting?

Antwoord: De Rozengracht heeft de huidige inrichting sinds de jaren 80 van de vorige eeuw. In die tijd werd heel anders tegen mobiliteit en openbare ruimte aangekeken. De auto had toen een zeer dominante plek. Het is in z’n totaliteit ook veel drukker geworden. Op de Rozengracht zijn de afgelopen jaren meerdere (dodelijke) ongelukken gebeurd. Auto’s laden en lossen op de rijbaan. Fietsers moeten hierdoor uitwijken, auto’s gaan de trambaan op, de tram moet wachten om daarna weer extra snelheid te maken. Auto’s rijden hard. Op de trottoirs is weinig ruimte om te lopen; er staan terrasjes en vuilnis, fietsen en scooters worden her en der geplaatst. De veiligheid van de straat en de situatie op de stoep gaan bewoners en ondernemers van de Rozengracht en omgeving al jaren aan het hart.

Over verbetering van de straat wordt al sinds 2015 gepraat. Er zijn plannen gemaakt, besproken en weer gesneuveld, omdat niet aan alle wensen kan worden voldaan. De ruimte is nu eenmaal beperkt, gezien de vele functies die gefaciliteerd moeten worden. Tot nog toe is er geen plan geweest dat kon rekenen op voldoende draagvlak in de buurt, bij het stadsbestuur en in de gemeenteraad.

De Rozengracht is onderdeel van ‘de Oranje Loper’. In dat programma wordt de Nieuwezijds Voorburgwal vernieuwt en tevens de straten en 9 vaste bruggen op het traject van Dam tot Mercatorplein. Het streven is om de noodzakelijke vervanging van de bruggen te combineren met het vernieuwen van de straten. Daarmee kan de overlast voor de omgeving zoveel mogelijk worden beperkt. Vooral de ondernemers uit deze straten hebben hierop aangedrongen in diverse overleggen. Voor de Rozengracht betekent dit dat er in 2021 zowel een voorkeursbesluit als uitvoerings- en kredietbesluit genomen moeten zijn.

Met de nieuwe inrichting - die nu in de inspraak ligt – wil het college de verkeersveiligheid van de straat verbeteren, fietsers en trams vlotter door laten rijden en de openbare ruimte aangenamer maken. Om deze doelen te kunnen realiseren heeft het college een voorstel gedaan. In het voorkeursontwerp is een vrij liggende trambaan voorzien en gaat de maximumsnelheid voor auto’s omlaag naar 30 km/uur. Tussen de rijbaan en het trottoir voorziet het voorkeursontwerp in een strook met 37 bomen (nu 33), laag groen, laad- en losplekken, parkeerplaatsen voor fietsen en scooters, ondergrondse afvalcontainers en ruimte voor de huidige terrasjes die nu vaak langs de gevel óp het trottoir staan. In het voorkeursontwerp is het zo dat (de meeste van) de huidige bomen zeer waarschijnlijk niet kunnen blijven staan. De bomen die zullen worden terugplaatst zijn echter van een aanzienlijk formaat, zoals eerder ook is gebeurd bij bijvoorbeeld de Hermitage en het Rokin.

Welke bomen daadwerkelijk gekapt moeten worden is op dit moment nog niet precies te zeggen. Om dat beter te kunnen beoordelen is de Bomen Effect Analyse (die normaal pas in een later stadium van het project wordt uitgevoerd) in de tijd naar voren gehaald. Met dit onderzoek wordt per boom zo nauwkeurig mogelijk beoordeeld wat de te verwachten beschadigingen aan de wortels zullen zijn als gevolg van het project en welke mogelijkheden er zijn om bomen te behouden. De resultaten verwachten we dit najaar. Zonder vooruit te willen lopen op de uitkomsten, is het de verwachting dat het aantal bomen dat behouden kan worden klein is. Juist om die reden is bij de inspraak uitdrukkelijk aangegeven dat kap van mogelijk alle bomen niet onwaarschijnlijk is.

3. Welke alternatieve inrichtingen zijn er voorhanden waarbij de bomen behouden kunnen blijven?
4. Wat zijn de bezwaren tegen deze alternatieve inrichtingen?

Antwoord vragen 3 en 4: Er zijn verschillende alternatieve inrichtingen bekeken en afgewogen. Bij alle werkzaamheden waarbij aan de bestrating en in de grond wordt gewerkt, lopen de boomwortels schade op. Dit vanwege de oppervlakkige wortels van met name de oude bomen en de sterke verwevenheid van de wortels met kabels en leidingen.

Indien als uitgangspunt wordt gekozen dat alle bestaande bomen behouden moeten blijven, dan moet de integrale vernieuwing van gevel tot gevel worden losgelaten. In deze variant kunnen slechts kleinschaliger maatregelen worden genomen, waarbij zo min mogelijk in de grond wordt gewerkt om de wortels niet te beschadigen. De meest voor de hand liggende maatregelen zijn in 2018 al uitgevoerd: toen zijn twee extra oversteken aangelegd en is de belijning vernieuwd. Hiervoor zijn 14 parkeerplaatsen opgeheven, maar was bomenkap niet nodig. Wat aanvullend nog zou kunnen worden gedaan is het verbeteren van de laad- en lossituatie door parkeerplaatsen op te heffen. Dit leidt weliswaar tot enige verbetering van de verkeersveiligheid, maar heeft naar verwachting te weinig effect om de straat duurzaam veilig te maken.

Met deze minimale variant kunnen we de maximale autosnelheid niet verlagen naar 30 km/uur, omdat we de trambaan en de autorijbaan niet kunnen scheiden. Daarvoor moet namelijk de rijbaan worden verlaagd, wat schadelijk is voor de boomwortels. Voor de voetgangersoversteekplaatsen kunnen geen extra steunpunten worden gerealiseerd en er worden geen ondergrondse afvalcontainers geplaatst. Indien we wel de trottoirs vernieuwen (bijvoorbeeld met fietsparkeerplaatsen, aanleg laad- en loshavens, het op hoogte brengen van de servicestrook) dan zal de Bomen Effect Analyse moeten uitwijzen hoe schadelijk deze werkzaamheden zullen uitpakken voor de boomwortels, waarbij op voorhand geen zekerheid is te geven over de vraag of / welke van de huidige bomen deze (beperktere) werkzaamheden zouden overleven.

Kortom, deze variant met kleine maatregelen leidt niet tot een substantiële verbetering voor de verkeersveiligheid, doorstroming van de fiets en tram en slechts tot beperkte verbeteringen voor de openbare ruimte. Daarnaast hebben we over een smaller straatprofiel nagedacht waarbij ofwel auto’s en fietsers de rijstrook delen (zoals bij een fietsstraat) ofwel waar auto’s en trams allebei gebruik maken van de trambaan. In het eerste geval kan de veiligheid voor de verkeersdeelnemers (vooral van de fietsers) niet worden gewaarborgd. Het is nu al heel druk op het traject met fietsers en autoverkeer. De verkeersverwachting is dat dit ook zo blijft zelfs nadat de ambitieuze plannen van het stadsbestuur voor het terugdringen van de auto in de openbare ruimte zijn uitgevoerd. Indien auto’s en trams de trambaan delen, dan leidt dat tot te veel opstoppingen, vertragingen voor het OV en verkeersonveiligheid, omdat het autoverkeer en de trams elkaar in de weg zitten op de trambaan en omdat autoverkeer geneigd zal zijn om over de fietsvoorziening te rijden om de tram te passeren. Bovendien, ook bij de aanleg van een smaller straatprofiel moeten wortels doorgezaagd worden om ze bijvoorbeeld te ontwarren met kabels en leidingen. Deze variant met een smaller straatprofiel levert dus (ook) geen zekerheid op dat de huidige bomen de werkzaamheden overleven.

5. Beseft het college dat het tientallen jaren gaat duren voordat nieuwe jonge aanplant weer dezelfde kwaliteiten (luchtzuivering; waterberging; biodiversiteit) hebben als de huidige oude bomen in de straat?

Antwoord: Het college is zich zeer bewust van de belangrijke bijdrage die bomen leveren aan de (leef)kwaliteit in de stad. Het kappen van bomen kan alleen in die gevallen waarin er geen alternatieven voor een veilige en toekomstbestendige inrichting zijn. Om ervoor te zorgen dat nieuwe aanplant van bomen snel een kwaliteit heeft die vergelijkbaar is met de huidige bomen, heeft het college het voornemen om bomen van een aanzienlijke omvang terug te planten en dus geen ‘sprietjes’. Dit kan onder andere door een systeem van uitruil op te zetten van binnen de stad te verplanten bomen. Dat wordt nu in gang gezet op stedelijk niveau, omdat er meer projecten zijn (o.a. vervanging kademuren) waar bomen niet op hun huidige plek kunnen blijven staan. Zo onderzoeken we of een boom die op een andere locatie niet meer kan blijven staan wellicht een nieuwe plek op de Rozengracht kan krijgen. Op die manier blijven bomen behouden voor de stad. Dat vergt just-intime management, omdat het voor de conditie van de boom belangrijk is om de boom maar één keer te verplanten. Daarnaast wordt ook ingezet op het vroeg reserveren van nieuwe bomen bij een kwekerij. Door van te voren bomen te reserveren en die de komende jaren (tot de uitvoering) te laten groeien kan gezorgd worden dat bomen van een aanzienlijk formaat terug geplant kunnen worden.

In het uitgevoerde bomenonderzoek aan de Rozengracht is geconstateerd dat de levensverwachting van 12 van de huidige 33 bomen 10 tot 15 jaar bedraagt. Van vijf bomen is de levensverwachting 5 tot 10 jaar. Voor de bomen die blijven staan is het moeilijker (of onmogelijk) om de groeiplaatsen te verbeteren. Het project biedt daarom ook kansen. Indien bomen verplant of nieuwe bomen geplant worden, dan kunnen er meer bomen worden geplaatst dan nu. Voor die bomen kunnen bovendien betere groeiplaatsomstandigheden worden gerealiseerd, waarmee de bomen een betere toekomst hebben dan in de huidige situatie.

6. Past het kappen van alle bomen in een straat bij de groene ambities van het college?

Antwoord: Het kappen van bomen is een uiterste maatregel, maar kan niet altijd worden voorkomen. Het college spant zich in om zoveel mogelijk bomen van de Rozengracht te behouden. Het behoud van de bomen, dient echter ook afgewogen te worden tegen de andere doelen van het college, zoals het verbeteren van de verkeersveiligheid. Met het voorkeursontwerp wordt er meer (ondergrondse en bovengrondse) ruimte gecreëerd, waardoor het mogelijk is om meer bomen terug te plaatsen en deze bomen een veel grotere en betere
ondergrondse groeiruimte te bieden. Deze ondergrondse vernieuwing leidt tot een substantiële verbetering van de kwaliteit en toekomstbestendigheid van de bomen, onder meer omdat kabels en leidingen blijvend kunnen worden gescheiden van de kluit. De groene ambities van het college hebben op deze wijze in het voorkeursontwerp een belangrijke plek gekregen.