Schrif­te­lijke vragen inzake de uitbraak van iepziekte in het Vlie­genbos

Indiendatum: 29 mei 2020
Antwoorddatum: 6 jul. 2020

1. Welke acties worden ondernomen om zo snel mogelijk de oorsprong van de besmettingen in het W.H. Vliegenbos te vinden?
Antwoord: Iepziekte wordt veroorzaakt door een schimmel die wordt overgebracht door de iepenspintkever. Een besmette boom sterft in korte tijd af. De schimmel kan zich via boomwortels razendsnel verspreiden naar nabije iepen waardoor ook deze besmet raken en af sterven. Snel ingrijpen is dus van belang. Iepenspintkevers kunnen ook in (openhaard)hout van iepen gaan zitten en eitjes leggen. De nieuwe generatie kevers vliegt vervolgens uit om gezonde iepen in de omgeving te besmetten. Op basis hiervan zijn de volgende stappen ondernomen:

- Er is gestart met het ophangen van twee extra feromoonvallen direct buiten het Vliegenbos. De vangsten van iepenspintkevers op deze, en de twee reeds opgehangen feromoonvallen indiceren potentiële broedhaarden. Broedhaarden zijn dode of stervende, niet verwijderde iepen, grote afgevallen takken en achtergebleven stronken waar de bast nog aan zit. Iepenspintkevers gebruiken dit als nieuwe broedplaatsen. Ook stamdelen van iepen die bewoners na een storm verzamelen en gebruiken als haardhout zijn een potentiële besmettingsbron.

- Een volgende stap was een grondige zoekactie in en om het gehele Vliegenbos waarbij gericht is gezocht naar (potentiële) broedhaarden en achtergebleven zieke iepen. Naast dood hout waarin iepenspintkevers broeden, kan iepziekte verspreid worden door aantasting via wortelcontact. De schimmel die de ziekte veroorzaakt ‘springt’ via de wortels over van de ene boom naar de andere boom. Om dit zogenaamde ‘domino-effect’ te doorbreken is ook gekeken welke bomen preventief gekapt moesten worden.

- De bestrijdingscampagne in Amsterdam, en dus ook in en om het Vliegenbos, is erop gericht om (potentiële) besmettingsbronnen zo snel mogelijk op te ruimen. Dit is meest effectieve methode om iepziekte te beheersbaar te houden. Alle broedhaarden, achtergebleven zieke iepen en een preventieve zone rondom de uitbraken zijn inmiddels geruimd. Het betreft in totaal 15 locaties en ca. 70 iepen.

2. Andere gemeenten, waaronder Haarlem nemen maatregelen om de iepen te beschermen tegen de iepziekte. Iepen ouder dan 25 jaar die gevoelig zijn voor de iepziekte worden gevaccineerd. Is het college bekend met deze methode? Wordt dit ook toegepast in Amsterdam? Zo nee, waarom niet?
Antwoord: Amsterdam is op de hoogte van deze methode en was destijds betrokken bij de ontwikkeling. De vaccinatie bestaat uit het injecteren van sporen van een schimmel (Verticillium alboatrum). De iep wordt hierdoor een beetje ziek gemaakt, waardoor iepziekte minder kans zou krijgen toe te slaan. Amsterdam heeft meer dan vijftien jaar op kleine schaal geëxperimenteerd met deze methode, maar past deze methode niet meer toe. Het invoeren van een injectieprogramma heeft geen toegevoegde waarde . In gebieden met een zwaardere keverdruk kan overwogen worden om op beperkte schaal te injecteren. Dit betreft dan alleen de beschermwaardige of monumentale iepen. Echter, aan de methode kleven ook nadelen (de boom wordt ziek gemaakt) en er zijn twijfels over de positieve claims die door de leverancier worden gedaan. De extra kosten van het injecteren, gemiddeld € 30,- per iep per jaar, laten zich niet vertalen in een duidelijke meerwaarde van de resultaten van het huidige beleid.

3. Welke andere maatregelen neemt het college om uitbraken zoals deze in het Vliegenbos te voorkomen?
Antwoord: Iepen in de openbare ruimte, dus ook in het Vliegenbos, worden jaarlijks meerdere malen gecontroleerd door de bomentoezichthouders, met aandacht voor risicolocaties als het Vliegenbos. Iepen op particulier terrein, in volkstuinen
(dus ook het aangrenzende Volkstuinpark Buitenzorg) en begraafplaatsen worden door een gespecialiseerd bedrijf twee keer per jaar tijdens het seizoen gecontroleerd. Tenslotte wordt met strategisch opgehangen feromoonvallen de aantallen iepenspintkevers gemonitord en kunnen met de resultaten potentiële broedhaarden worden opgespoord. Het Vliegenbos heeft een beheerplan. Een evaluatie volgt om te bezien of er aanpassingen nodig zijn om toekomstige uitbraken zo goed als mogelijk te voorkomen.

4. Wat betekent de bestrijding van deze uitbraak voor de uitvoering van het programma vervangingsprogramma van bomen in Amsterdam? Kan het college de impact hierop verwerken in de toegezegde brief over de aantallen nog te herplanten bomen per jaar?
Antwoord: Aan het eind van het broedseizoen van de iepenspintkever kan de balans opgemaakt worden voor de door iepziekte gesneuvelde bomen in de stad, inclusief het Vliegenbos. Op basis daarvan worden concrete plannen voor herplant gemaakt.

Burgemeester en wethouders van Amsterdam
Femke Halsema, burgemeester Peter Teesink, secretaris