Wanneer wint compassie het van compe­titie in de paar­den­sport?

Het jaarlijkse paardensportevenement Jumping Amsterdam is vandaag begonnen. De mondiale top op het gebied van dressuur- en springsport komt de komende drie dagen samen in de Amsterdamse RAI. Tijdens dit evenement draait bijna alles om het laten gehoorzamen van de paarden. Er wordt van de paarden een enorme prestatie gevraagd, waarvoor op grote schaal dwangmiddelen gebruikt worden. Ook dit jaar subsidieert de gemeente Amsterdam dit evenement met 100.000 euro. De Partij voor de Dieren Amsterdam wil dat er geen cent meer naar zulke evenementen met dieren toe gaat.

Dierenwelzijn ondergeschikt aan presteren
Het belang van het paard staat voorop, roept menig belanghebbende in de paardensector. Dit zet aan het denken: is het echt in het belang van een paard om onder dwang kunstjes uit te voeren voor het plezier van de mens, waarvoor dwangmiddelen als een bit, sporen, zweep, kinketting, of een neusriem worden gebruikt? Het is immers de mens die hieraan verdient.

In Het Parool schreef Sarah Pesie, dierwetenschapper, -gedragsdeskundige en campagnemanager bij Dier&Recht: “op evenementen zoals Jumping is het dierenwelzijn ondergeschikt aan presteren. Paarden worden tot het uiterste gedreven voor het winnen van prijzengeld.” Tegen het NRC zegt Fenna Westerduin, werkzaam bij de paardensportbond KNHS, hierover: “we willen allemaal het beste voor het paard, maar we zijn ook competitief.” Dit roept de cruciale vraag op of de competitie de grenzen van het paardenwelzijn overschrijdt.

Tijdens Jumping ervaren paarden daarnaast namelijk ook beperkingen in hun natuurlijke gedrag. Ines Kostić, destijds Statenlid van provincie Noord-Holland en nu Tweede Kamerlid, bezocht Jumping Amsterdam vorig jaar met een delegatie van de provincie Noord-Holland. Het NRC schreef over dit bezoek. Hierin is te lezen dat paarden weinig contact hebben met soortgenoten tijdens de wedstrijden, ondanks dat het kuddedieren zijn. Ook is vrije beweging erg belangrijk voor de paarden, maar dat kan tijdens Jumping Amsterdam niet. Westerduin: “Een van de uitdagingen in de topsport."

Dwangmiddelen voor kunstjes
Voor deze vorm van paardentopsport worden dwangmiddelen gebruikt. Het paard springt steeds hoger en voert kunstjes uit met een bit in het gevoelige deel van de mond, sporen (metalen beugels aan de schoenen van de ruiter die in de buik/ribben prikken), met een (strakke) neusriem om, soms gecorrigeerd door een zweep. Het bit is een stang of band in de mond van het paard, met hieraan teugels om sturing te geven. Het bit wordt in een gevoelige plek van de mond van het paard geplaatst. Met een bit rijden is zo genormaliseerd dat pijnsignalen door het gebruik ervan vaak niet worden opgemerkt, schrijft Dier&Recht. En vaak moeten er zelfs tanden worden getrokken om er ruimte voor te maken.

Op zulke hoge niveaus in de paardensport zijn dwangmiddelen zoals deze zelfs verplicht. Op het hoogste dressuurniveau gebruikt men twee soorten bitten (de stang en trens) tegelijkertijd - dit is internationaal verplicht. Uit onderzoek blijkt dat maar liefst 83 procent van de onderzochte sportpaarden een of meerdere verwondingen heeft in of om de mond als gevolg van het bit, meldt Dier&Recht. Op wedstrijden leidt dit soms zelfs tot bloedende monden.

Het gebruik van sporen laat sporen na (foto: Jumping Amsterdam 2020, Dier&Recht)

De bloedregel en de te strakke neusriem
Zulke instanties van bloed, pijn en blessures bij de paarden zijn geen uitzondering. Paarden bloeden, ook tijdens Jumping Amsterdam, regelmatig uit hun mond, aldus Dier & Recht. Het is niet voor niets dat de FEI (de overkoepelende organisatie van de paardensport) de “bloedregel” introduceerde. De FEI Jumping Rules stellen: "eliminatie volgt na bloed op de flank(en) van het paard, of na bloed in de mond van het paard. In lichte gevallen van bloed in de mond, zoals wanneer een paard lijkt te hebben gebeten op zijn tong of lip, mogen officials het spoelen of afvegen van de mond toestaan en de atleet toestaan verder te gaan; verdere tekenen van bloed in de mond zullen leiden tot eliminatie."

Een voorbeeld hiervan is Merrie Queenparks Wendy. Zij werd vorig jaar tijdens Jumping Amsterdam geëlimineerd omdat ze uit haar mond bloedde. Teleurgesteld meldde de ruiter: “Het is erg frustrerend, want dit gebeurt alleen als ze in de ring is. Dit paard is zo makkelijk in alles, maar in de ring wordt ze een beetje nerveus en bijt ze op haar tong. We gaan nadenken wat we kunnen doen om haar te helpen.” Het bit beschadig het tandvlees, de tong, de lippen, de wangen en veroorzaakt pijn bij paarden.

Om het protest tegen dit bit te minimaliseren wordt een neusriem gebruikt. Probeert het paard de mond toch te openen, dan veroorzaakt dit pijn op het neusbot en de onderkaak. Bij 93 procent van de sportpaarden zit de neusriem te strak. De KNHS heeft een te strakke neusriem nu verboden. Niet de neusriem zelf, dus, maar de te strakke neusriem. “Paarden moeten de vrijheid behouden om te kunnen kauwen, gapen en te slikken met de neusriem om, en ook zijn onderkaak te ontspannen,” aldus de KNHS. Het is goed dat er opgelet wordt, maar schrijnend dat zulke regels nodig zijn.

“Het is frustrerend: in de ring wordt ze nerveus en bijt ze op haar tong.”

Bloedende merrie Queenspark Wendy en een teleurgestelde ruiter (foto: Jumping Amsterdam 2023, Horses.nl)

Misstanden in de paardensport
Dierenrechtenorganisaties en –partijen wordt door de paardensector vaker verweten dat zulke ‘uitzonderlijke’ excessen als de norm worden gepresenteerd. “Als er dan iets misloopt, loopt het ook goed mis. Ik zeg niet dat het nooit gebeurt, maar wat je ziet is dat van de uitzondering de regel wordt gemaakt,” zegt een paardengedragsdeskundige in een artikel over ‘anti-paardensport statements’.

Wat wij echter zien, is dat de conditie om zulke incidenten met paarden te laten gebeuren in deze vormen van paardensport voortdurend wordt geschept. Dat het ook vaak goed gaat, erkennen wij ook. Maar dit weegt niet op tegen het leed. De Partij voor de Dieren vindt dat er geen enkel moment mag zijn waarop het paard lijdt voor het plezier van de mens. Deze vormen van paardensport zijn wat ons betreft inherent onverenigbaar met het welzijn van de dieren. Dat de gemeente dit evenement dit jaar nog voorziet van 100.000 euro aan subsidie, druist volledig in tegen de eigen dierenwelzijnsambities. Wat de Partij voor de Dieren betreft, gaat er in de toekomst geen cent meer naar zulke evenementen met dieren.

“De conditie om incidenten met paarden te laten gebeuren wordt in deze vormen van paardensport voortdurend geschept.”