Duurzame dienst­reizen

Inleiding

Amsterdam heeft de klimaatcrisis uitgeroepen. Om de gevolgen van klimaatverandering te beperken, moeten we nu handelen. Amsterdam moet het goede voorbeeld geven.

Dit gebeurt niet. In 2017 en 2018 vonden maar liefst 630 dienstreizen plaats, waarvan ruim 20% buiten Europa.[1] Dit gaat gepaard met immense emissies. Alleen al de twaalf reizen naar New York zijn verantwoordelijk voor zeker 55.642 kilo CO2-uitstoot.[2]

Het is aan ons allen om verantwoordelijkheid te nemen en ons gedrag aan te passen. Dit begint met simpele dingen, zoals vaker de trein nemen in plaats van het vliegtuig. Met dit voorstel wordt dit voor dienstreizen ingezet.

Vervuilende vliegtuigen
De luchtvaart groeit. Dit resulteert in steeds meer klachten van Amsterdammers over geluidsoverlast en grote hoeveelheden ultrafijnstof die een negatieve impact op de gezondheid hebben. Maar het heeft ook een grote impact op het klimaat. Sinds 2014 is de CO2-uitstoot van de luchtvaart met 26,3% gegroeid. Daarnaast heeft luchtvaartmaatschappij Ryanair vanaf 2018 een plek veroverd op de lijst van de tien grootste CO2-uitstoters van Europa: op plek tien, achter negen kolencentrales.[3]

13,3% van de totale broeikasgassenuitstoot in de Europese Unie wordt veroorzaakt door vliegtransport (inclusief vracht). De totale uitstoot door vliegtransport is verdubbeld sinds 1990. Deze groei wordt voornamelijk veroorzaakt door het sterk stijgende aantal reizigers, dat sinds die tijd is verdriedubbeld. Bij Schiphol is dat aantal zelfs verviervoudigd (zie grafiek 1).[4] Zonder overheidsingrijpen zal de luchtvaart in 2050 zo’n 22% van de totale CO2-uitstoot voor zijn rekening nemen.[5]

Amsterdammers hebben onder de rook van Schiphol met nog een probleem te maken: de overlast en luchtvervuiling. Luchtvervuiling door de luchtvaart veroorzaakt wereldwijd jaarlijks zo’n 16.000 vroegtijdige sterfgevallen, waarvan rond de 3700 in Europa. Deze leveren het continent kosten op van acht miljard euro per jaar.[1]
De geluidsoverlast zorgt daarbij voor een gemiddeld hogere bloeddruk rond de lage aanvliegroutes, met bijkomende hart- en vaatziektes.[2]

De Nederlandse Paul Peeters is in 2017 gepromoveerd op het beperken van de CO2-uitstoot van de luchtvaart. Rijke landen ontkomen er volgens Peeters niet aan om de luchtvaartsector te laten krimpen om binnen de grenzen van het klimaatakkoord van Parijs te blijven. Volgens zijn analyse zijn ontmoedigende maatregelen onvoldoende. Hij pleit daarom voor directe volumereductie.[3]

Afspraken over vervoersmiddelen

Gemeente Amsterdam heeft een contract afgesloten met een gemeentelijk reisbureau om de buitenlandse werkbezoeken te boeken. In dit contract staan de volgende bepalingen over het type vervoersmiddelen onder duurzaamheid[4]:

24.1 De Contractant verplicht zich om bij een aanvraag voor een Internationale Dienstreis, waarvan de enkele reistijd per trein van treinstation standplaats tot treinstation bestemmingsadres zes uur of minder bedraagt volgens de dienstregeling van de snelste verbinding, alleen de reismogelijkheid per trein aan te bieden.

24.2 De Contractant biedt bij Internationale Dienstreizen die langer dan zes uur duren, en waar het voor de gemeente aantrekkelijk zou kunnen zijn om met de trein te reizen, een reis per trein als extra reisoptie aan.

24.3 In specifieke situaties kunnen er redenen zijn om juist niet met de trein te reizen. De Deelnemer zal bij de Contractant aangeven indien dit het geval is.

24.4 Zodra en/of indien in de boekingssystemen gegevens zijn opgenomen over het energieverbruik van de huurauto’s, dan dient de Contractant een huurauto aan te bieden met een verbruik dat lager dan of gelijk is aan het maximale verbruik zoals bepaald voor het energielabel B in Nederland.

24.5 De door de Internationale Dienstreizen van medewerkers van Gemeentevrijgekomen broeikasgassen moeten voor 100% worden gecompenseerd door Contractant. Contractant mag in het kader van de klimaatcompensatie te maken kosten direct in rekening brengen bij de Deelnemer. Deze kosten worden gespecificeerd (in uitstoot hoeveelheid CO2 en kosten) op de Reisofferte en de factuur vermeld. Deze kosten maximaal 5% van de kosten van de betreffende reis bedragen.

24.6 Onder de klimaatcompensatie wordt verstaan: het compenseren van de door de reis vrijgekomen broeikasgassen (vertaald naar CO2-equivalenten) door het vastleggen van CO2 in bomen of het voorkomen van CO2-uitstoot door het investeren in duurzame energie en/of energiebesparing.

24.7 inschrijver brengt jaarlijks een schriftelijk rapport uit aan de contractmanager EB van de in het kalenderjaar door medewerkers van het Gemeente gemaakte Internationale Dienstreizen en de CO2 compensatie daarvan.

Amsterdamse reizen
In tegenstelling tot bijvoorbeeld gemeente Den Haag[5] en Utrecht[6] publiceert Amsterdam geen gegevens over dienstreizen. Ook het overzicht dat middels een WOB-verzoek is verkregen biedt geen duidelijkheid over de manier van vervoer, waardoor het onmogelijk is om inzicht te krijgen in de hoeveelheid vliegreizen die het stadsbestuur en ambtenaren maken. Hierdoor is onbekend hoe vaak wordt afgeweken van de afspraken over vervoersmiddelen (want uit artikel 24.3 blijkt dat er slechts “redenen” voor nodig zijn om daarvan af te wijken), en hoe vaak de trein wordt gebruikt voor bestemmingen waarvoor langer dan zes uur nodig is om ze te bereiken.

Amsterdam wil in 2030 een CO2-neutrale gemeentelijke huishouding.[7] Om dat voor elkaar te krijgen, is het zaak de CO2-uitstoot zover mogelijk naar beneden te brengen. Het is onvermijdelijk om hierbij de vele honderden dienstreizen te ontzien. Amsterdam zal scherpere keuzes moeten maken en vaker gebruik moeten maken van de trein.

Voorstel

De Partij voor de Dieren stelt voor de CO2-uitstoot door dienstreizen op verschillende manieren te verminderen:

1. Vaker met de trein
   Op dit moment is het alleen voor reizen tot zes uur verplicht om met de trein te gaan, tenzij er “redenen zijn om juist niet met de trein te gaan”. Dit wordt opgerekt naar tien uur. Uitzonderingen hierop worden niet langer mogelijk gemaakt; artikel 24.3 uit het contract met het gemeentelijk reisbureau wordt geschrapt.

1. Openbaarheid van dienstreizen
   Amsterdam gaat voortaan de dienstreizen in een openbaar register bekend maken, naar voorbeeld van steden als Utrecht en Den Haag. Hierbij wordt ook vermeld met welk vervoersmiddel de reis gemaakt is, de kosten, de afweging (zie punt 3) en de uitstoot die veroorzaakt is door de dienstreis (zie punt 4).

1. Noodzaak van dienstreizen
   Door zorgvuldige heroverweging van dienstreizen kan het aantal dienstreizen verminderd worden. Van belang is om bij elke dienstreis te overwegen of dit de wenselijke methode is om het gekozen doel te bereiken. Afgewogen moet worden of met een belletje, videoconference of andere oplossing niet min of meer hetzelfde doel bereikt had kunnen worden. Daarnaast moet afgewogen worden of het doel opweegt tegen de met de dienstreis gepaard gaande klimaatschade. Deze afweging moet opgenomen worden in het verslag van de dienstreis.

Bewustwording van de uitstoot

In het dienstreizenregister wordt opgenomen hoeveel kilometers zijn afgelegd en welke CO2-uitstoot daarmee gepaard ging (uitgedrukt in CO2-equivalenten in kilogrammen). De toegevoegde administratieve last wordt ruimschoots gecompenseerd door de bewustwording. De jaarlijkse som van deze uitstoot wordt elk jaar opgenomen in de jaarrekening en de tussentijdse besprekingen van de Routekaart Amsterdam Klimaatneutraal 2050.

[1] Yim, S. H., Lee, G. L., Lee, I., Allroggen, F., Ashok, A., Caiazzo, F., . . . Barrett, S. R. (2015). Global, regional and local health impacts of civil aviation emissions. Environmental Research Letters, 10. Opgehaald van https://iopscience.iop.org/article/10.1088/1748-9326/10/3/034001/pdf

[2] Europees Milieuagentschap. (2018, januari 31). Aviation and shipping — impacts on Europe’s environment. Opgehaald van https://www.eea.europa.eu/publications/term-report-2017

[3] Peeters, P. (2017). Tourism’s impact on climate change and its mitigation challenges. Opgehaald van https://doi.org/10.4233/uuid:615ac06e-d389-4c6c-810e-7a4ab5818e8d

[4] https://amsterdam.raadsinformatie.nl/document/6716223/2/832_18_Schriftelijke%20vragen%20Vroege%20en%20Guldemond%20onderzoek%20naar%20keuze%20voor%20trein%20ipv%20vliegtuig%20op%20korte%20afstanden

[5] https://www.denhaag.nl/nl/bestuur-en-organisatie/college-van-burgemeester-en-wethouders/dienstreizen-college-burgemeester-en-wethouders.htm

[6] https://www.utrecht.nl/bestuur-en-organisatie/college-van-b-en-w/declaraties-en-dienstreizen/

[7] Routekaart Amsterdam Klimaatneutraal 2050